RAK JAJNIKA

Epidemiologia, objawy, czynniki ryzyka, sposoby leczenia oraz zagadnienia związane z profilaktyką.

EOPIDEMIOLOGIA

Problem występowania nowotworu jajnika jest związany przede wszystkim z jego późnym rozpoznaniem w bardzo zaawansowanym stadium. Dla lekarzy w Polsce i na świecie stanowi to poważne wyzwanie. Spowodowane jest to głównie tym, że przez długi czas nowotwór ten nie daje objawów lub objawy są nieswoiste. Według badań statystycznych z ostatnich kilkudziesięciu lat wynika, że zachorowalność na nowotwór jajnika  w Polsce i na świecie ciągle wzrasta

Rak jajnika występuje u kobiet w każdym wieku, ale najwięcej zachorowań występuje w wieku od 40 do 70 roku życia, jednak z każdym rokiem odnotowuje się pacjentki w znacznie młodszym wieku.

Ponad 95% nowotworów złośliwych jajnika ma pochodzenie nabłonkowe.

Do najważniejszych czynników ryzyka występowania raka jajnika należą:

• nosicielstwo mutacji genów BRCA1 i BRCA2 (dotyczy do 13% wszystkich przypadków raka

jajnika); Geny te biorą udział w kodowaniu białka odpowiedzialnego na naprawę DNA. Mutacja tych genów prowadzi do niekontrolowanego i nadmiernego podziału komórek a w efekcie do rozwoju nowotworu

• zespoły dziedzicznego raka piersi i jajnika;
• wiek- ryzyko zdiagnozowania nowotworu jajnika zwiększa się wraz z wiekiem kobiety.

Późna menopauza

• rodzinne występowanie dziedzicznego niepolipowatego raka jelita grubego (zespół Lyncha —

niepolipowaty rak jelita grubego, rak endometrium, rak górnego odcinka układu pokarmowego, rak

urotelialny moczowodu); wystąpienie nowotworu jajnika i nowotworu piersi w I stopniu pokrewieństwa (matka, córka, siostra) lub w I i II stopniu pokrewieństwa (babcia, ciotka)

• bezdzietność, długotrwała stymulacja owulacji, nieskuteczne próby IVF.(brak przebytych ciąż)

Czynniki ryzyka to również elementy naszego stylu życia, bądź pojedyncze cechy, których wystąpienie zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się danej choroby. Istnieje wiele czynników ryzyka, które lekarze i klinicyści łączą z nowotworem jajnika. Należą do nich:

• Otyłość
• Dieta bogata w tłuszcze (w tym spożywanie mleka o wysokiej zawartości tłuszczu)
• Czynniki środowiskowe- narażenie na talk
• Endometrioza

Naukowcy wymieniają również czynniki, które mogą zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworu jajnika. Stosowanie antykoncepcji hormonalnej oraz ciąża ma protekcyjny wpływ na nasze zdrowie, gdyż w okresie tym nie ma owulacji. Owulacja wiąże się z przerwaniem ciągłości nabłonka jajnika i ryzykiem tworzenia się cyst.

Ryzyko wystąpienia raka jajnika zmniejszają: stosowanie antykoncepcji hormonalnej, okluzja

jajowodów, wycięcie jajników i jajowodów, wycięcie macicy i karmienie piersią.

Obecnie niestety nie mają zastosowania przesiewowe badania w kierunku raka jajnika, co dotyczy również chorych pozostających pod kontrolą ze względu na rozpoznaną mutację w genach BRCA.

Co to są  geny BRCA

– to geny człowieka, których mutacje mogą stać się przyczyną dziedzicznych form raka piersi i jajnika.

Dzięki badaniom genetycznym z krwi można wykryć mutacje genu BRCA1 i BRCA2 i podjąć odpowiednie kroki zapobiegawcze czy to w postaci stałego monitorowania stanu zdrowia, czy też mastektomii prewencyjnej.  Mutacja w genie BRCA1 i lub w genie BRCA2 może być dziedziczna i zwiększa ryzyko pojawienie się raka piersi lub raka jajnika, występuje w około 0,1 procenta przypadków raka (u 1 na 1000 osób). U osób, które należą do grupy ryzyka (częste przypadki raka piersi i/lub jajnika czy rak sutka lub jelita grubego u mężczyzny w rodzinie) powinno być wykonane badanie genetyczne.

Ryzyko zachorowania na raka kobiet z jedną z mutacji genu BRCA wynosi  w przypadku raka jajnika od 11-40 procent, a na raka jajowodów i otrzewnej około 10 procent. Należy jednak pamiętać, że jedynie około  14 procent wszystkich zachorowań na raka jajnika spowodowanych jest mutacją genu BRCA.

Nadal wykrycie raka jajnika we wczesnych postaciach dotyczy niewielkiego odsetka kobiet (20–30%).

W pozostałej grupie (około 70%) nowotwór rozpoznaje się w wyższych stopniach zaawansowania (III i

IV).

 

OBJAWY

Objawy raka jajnika mają zazwyczaj cechy niecharakterystyczne, przez długi czas nowotwór rozwija się w organizmie w sposób utajony, a symptomy pojawiają się, gdy guz jajnika osiągnie znaczne zaawansowanie.

Dlaczego tak się dzieje? Dlatego, że rak jajnika na początku choroby jest bezobjawowy – a kiedy już daje objawy, są tak mało charakterystyczne, że łatwo pomylić je z problemami gastrycznymi

Kobiety skarżą się bowiem na zaparcia, wzdęcia, bóle w podbrzuszu, uczucie pełności w brzuchu. Większość lekarzy pierwszego kontaktu traktuje te dolegliwości jako niestrawność i bagatelizuje problem. Tymczasem kobieta – zwłaszcza, jeśli jest po 40. – powinna zostać poddana badaniu ultrasonograficznemu jamy brzusznej w celu wykluczenia ewentualnych zmian na jajnikach. Zwłaszcza, jeśli do objawów dołączą się ogólne zmęczenie, osłabienie, utrata apetytu, złe samopoczucie. Bezwzględnym wskazaniem do dalszej diagnostyki jest, gdy pojawią się parcie na pęcherz, ból przy oddawaniu moczu w połączeniu z bólem podbrzusza, uczucie ucisku w podbrzuszu. Dość typowym objawem raka jajnika jest też krwawienie z pochwy. Jednak zmiany dają o sobie znać dopiero wtedy, kiedy guz osiągnie spore rozmiary – na tyle duże, że zaczyna uciskać sąsiadujące narządy: pęcherz moczowy, macicę lub pochwę. Właśnie te niecharakterystyczne i skąpe objawy powodują, że u niemal 80 proc. kobiet rak jajnika wykrywany jest w III lub IV stadium zaawansowania – czyli wtedy, kiedy guz ma ponad 5 cm średnicy (wcześniej nie daje żadnych objawów). Dopiero, gdy osiągnie 11-15 cm i zaczyna się w jamie brzusznej „rozpychać” (często powodując wodobrzusze) sprawia, że pacjentka trafia do gabinetu lekarza. Niestety, te stadia zaawansowania nie gwarantują już całkowitego wyleczenia, pomimo postępów medycyny.

Krótko mówiąc : Gdy nowotwór przekroczy torebkę jajnika pojawiają się wczepy komórek nowotworowych w otrzewnej i płyn w jamie otrzewnej. Skręt lub martwica guza jajnika objawiają się najczęściej bólem w jamie brzusznej, podrażnienie otrzewnej, a nawet rozwojem wstrząsu.

Diagnostycznie prawdopodobieństwo, że guz jajnika jest rakiem (nowotworem złośliwym jajnika), wzrasta szczególnie w sytuacjach:

 

– guz jajnika u kobiet w okresie około menopauzalnym i pomenopauzalnym

– duża średnica guza

– guz wielokomorowy, z ogniskami litymi lub lity

– obustronne guzy

– współistnienie wolnego płynu w jamie otrzewnej.

U młodych dziewcząt (10 proc. przypadków raka jajnika dotyczy kobiet poniżej 30. roku życia) rak jajnika może powodować nieregularne miesiączki, przedwczesne dojrzewanie czy nieprawidłowe owłosienie.

Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Onkologicznego w raku jajnika nie ma objawów patognomicznych, ale u większości chorych ponad rok przed rozpoznaniem nowotworu występują niespecyficzne objawy dyspeptyczne ( dyspepsja jest to choroba przewlekła, bez żadnych uchwytnych zmian organicznych, metabolicznych czy układowych. Diagnozę stawia się na podstawie dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta.)

We wczesnych stopniach zaawansowania (25-30% przypadków) stwierdza się obecność guza w

przydatkach.

U chorych z zaawansowanym nowotworem (u ok. 70% chorych) — oprócz obecności guza w

przydatku/ach, występuje płyn w jamie otrzewnej brzusznej  lub opłucnej, a także stwierdza się

podwyższone stężenie antygenu CA125. U części chorych jajniki mogą być prawidłowej wielkości lub

jedynie nieznacznie powiększone, mimo rozsiewu raka w jamie brzusznej.

 

WYKRYWANIE I DIAGNOSTYKA i BADANIA RAKA JAJNIKA

Potencjalne objawy raka jajnika powinny skłonić do wizyty u lekarza, który zleci odpowiednie badania. Przy podejrzeniu guza jajnika należy wykonać badania, które mogą potwierdzić  obecność guza

Pierwszym badaniem jest ultrasonografia jajników i narządów podbrzusza.

Badania obrazowe – ultrasonografia przez brzuszna i przez pochwowa, umożliwia wykrywanie zmian guzowatych, określenie ich wielkości oraz rozległości procesu nowotworowego.

Najlepsze i najdokładniejsze jest badanie ginekologiczne dwuręczne poprzez pochwę i przez odbytnicę. Już to pierwsze badanie pozwala określić, czy zmiana jest niegroźną torbielą, czy groźną naroślą. Te badanie pozwalają określić, czy zmiana jest niegroźną torbielą, czy groźną naroślą .Ocenia się nawet samą wielkość jajnika, jest ona ważną wskazówką: u kobiet w wieku pomanopauzalnym już samo powiększanie się jajnika uważane jest za niepokojące i sugerujące stan nowotworowy. Ważna jest też echogeniczność guza: im bardziej zróżnicowana, tym większe ryzyko zmiany złośliwej. Pomocnym badaniem jest także ultrasonograficzna sonda przez pochwowa z kolorowym Dopplerem, która umożliwia ocenę stanu naczyń krwionośnych i przepływów krwi. Badanie to umożliwia stwierdzenie nowotworzących się naczyń krwionośnych, zaopatrujących guz w krew, przemawiających za złośliwym charakterem zmian.

 

Często zaleca się przeprowadzenie dodatkowych badań: rezonans magnetyczny, tomografię komputerową, urografię, RTG klatki piersiowej

Tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny uzupełniają w wybranych przypadkach badanie ultrasonograficzne

W przypadku wodobrzusza można wykonać punkcję jamy otrzewnowej z pobraniem płynu do badania cytologicznego

Diagnostyka laparoskopowa ma ograniczone zastosowanie w przypadku diagnostyka jajnika.

Określa się również poziom Markera CA 125

Co to jest Marker

Marker nowotworowy Ca 125 to substancja, której ilość we krwi wzrasta, gdy w organizmie toczy się stan nowotworowy, związany z jajnikiem lub innym narządem rodnym. Im wyższe stężenie tego markeru we krwi (norma wynosi poniżej 35 U/ml) tym bardziej zaawansowany stan chorobowy. Jednak badanie tego markera nie może być badaniem jedynym, ponieważ wartość Ca 125 rośnie także w endometriozie, przy mięśniakach macicy czy w stanach zapalnych narządów miednicy małej. Dlatego ROMA nie polega jedynie na pomiarze Ca 125, ale też bada kolejny marker. Jest nim HE4 – nowy marker raka jajnika. To białko w większych ilościach pojawia się we krwi wtedy, kiedy w jajniku toczy się złośliwy proces nowotworowy. W zdrowym organizmie krąży go bardzo mało. Badanie HE4 tym różni się od badania Ca 125, że ten drugi marker często jest niewykrywalny w przypadku I i II stadium choroby, podczas, gdy HE4 już wtedy widać w ludzkiej krwi. Dlatego u wielu kobiet, u których badanie Ca 125 dało wartości prawidłowe, dopiero skojarzone badanie HE4 pozwoliło wykryć chorobę. HE4 jest stosowany nie tylko w diagnostyce, ale także w monitorowaniu postępów choroby (lub zdrowienia) oraz nawrotów nowotworu.

Stężenie markera CA 125 jest podwyższone u 80% pacjentek z rakiem jajnika, ale należy pamiętać, że marker może być podwyższony również w przypadku innych schorzeń, takich jak endometrioza, mięśniaki macicy lub stany zapalne w obrębie jamy brzusznej.

We wszystkich przypadkach guzów jajników rekomenduje się obliczenie indeksu RMI

oraz wskazane jest wykonanie testu ROMA.

ROMA to najnowsze narzędzie, służące do oceny prawdopodobieństwa, że zmiana na jajnikach ma charakter guza złośliwego. Jest to procedura polegająca  na połączeniu kilku do tej pory stosowanych metod w jedną, spójną metodę oceny ryzyka, która umożliwia czy ułatwia decyzję o zakwalifikowaniu pacjentki do określonej grupy ryzyka, a zatem także decyzje o dalszych badaniach czy operacji. Badanie ROMA obejmuje trzy podstawowe składowe: statystyczne oszacowanie ryzyka zachorowania na złośliwy guz jajnika oraz dwa testy markerów nowotworowych: Ca 125 i HE4. Wynik algorytmu podawany jest w procentach: określają one prawdopodobieństwo, że u chorej rozwija się stan nowotworowy.

 

• Biopsja

Ostateczne rozpoznanie raka jajnika stawia się po wykonaniu badania histopatologicznego pobranych wycinków. Tylko biopsja pozwala ustalić czy guz jest złośliwy czy łagodny. Wyróżnia się kilka rodzajów biopsji. Najczęściej w diagnostyce nowotworu jajnika wykorzystuje się aspiracyjną biopsję cienkoigłową oraz biopsję otwartą.

Aspiracyjna biopsja cienkoigłowa celowana (BACC) to mało inwazyjna metoda, która pozwala na pobranie materiałów do badań histopatologicznych. Badanie to polega na nakłuciu badanego narządu cienką igłą, która jest wprowadzana do jam ciała pod kontrolą USG przy znieczuleniu miejscowym. Biopsję najczęściej poprzedzają wykonanie innych badań obrazowych (CT, MRI), aby dokładniej zlokalizować guza.

Wyizolowany ze zmiany wycinek wysyłany jest do laboratorium do dalszych badań histopatologicznych. Ma ono na celu postawienie ostatecznej diagnozy czy dany guz jest złośliwy czy jest to zmiana łagodna.

Biopsja otwarta to biopsja, którą wykonuje się podczas operacji. Lekarz może podjąć decyzję czy jest potrzeba wycięcia całego guza (biopsja wycięciowa), czy wystarczy wyciąć tylko część zmiany (biopsja wycinkowa).

Ważnym rodzajem biopsji jest biopsja śródoperacyjna. Wykonuje się ją podczas zabiegu operacyjnego. Otrzymane do badania materiały zamraża się i bada pod mikroskopem. Dzięki temu możliwa jest szybka ocena histopatologiczna pobranych wycinków, co ma ogromne znaczenie do podejmowania szybkiego leczenia. Pomimo niekwestionowanej zalety, jaką jest szybka ocena pobranej zmiany, materiały po wykonaniu biopsji śródoperacyjnej wysyła się do dalszego badania tzw. trybie zwykłym.

 

 

 

LECZENIE

W związku z rozwojem medycyny w dzisiejszych czasach istnieje wiele metod leczenia nowotworów. Główne sposoby walki z nowotworami to chirurgia, chemioterapia, radioterapia, hormonoterapia, immunoterapia oraz terapia celowana.

Chirurgia onkologiczna, w większości przypadków, stanowi nieodłączną część w terapii nowotworów. Wycięcie guza z odpowiednim marginesem tkanek zdrowych warunkuje powodzenie dalszego leczenia. Najważniejszym czynnikiem stanowiącym o skuteczności leczenia jest jednak stopień zaawansowania choroby. Niestety często zdarza się, że mimo nowotworu wykrytego we wczesnym stadium, lekarze nie są w stanie zlokalizować i wykryć powstałych już mikroprzerzutów. Z tego też powodu nie zawsze wycięcie guza wiąże się z pełnym powrotem do zdrowia.

 

CHIRURGIA

Istnieją 3 rodzaje zabiegów przeprowadzanych podczas usunięcia nowotworu. Pierwszy z nich to zabieg radykalny. Zabieg ten dotyczy usunięcia całego ogniska nowotworowego np. owariektomia (usunięcie jajników) lub mastektomia (usunięcie piersi). Kolejnym rodzajem zabiegu wykorzystywanego w chirurgii onkologicznej są zabiegi cytoredukcyjne. Polegają one na tym, że lekarz nie eliminuje całości guza, a jedynie jego część wierząc, że inne metody zniszczą bądź zahamują rozwój pozostałej tkanki nowotworowej. Ostatnim rodzajem zabiegów stosowanych w onkologii są zabiegi paliatywne. Dotyczą one pacjentów z zaawansowaną chorobą i nie są to zabiegi mające na celu wyleczenie choroby a jedynie poprawienie jakości oraz przedłużenie życia. Przykładem takiego postępowania jest założenie kolostomii w przypadku rozsianego nowotworu jelita grubego.

Celem leczenia chirurgicznego jest:

• potwierdzenie rozpoznania raka jajnika,
• określenie stopnia zaawansowania
• całkowita, ewentualnie optymalna cytoredukcja nowotworu

Zakres zabiegu operacyjnego oraz terapia uzupełniająca zależą głównie od zaawansowania klinicznego.

Nowotwór ograniczony makroskopowo do narządu rodnego

Po inspekcji jamy brzusznej, wykluczającej obecność makroskopowych zmian poza miednicą, leczenie

chirurgiczne obejmuje:

• pobranie płynu i popłuczyn do badania cytologicznego (przed rozpoczęciem procedur

chirurgicznych)

• obustronne usunięcie przydatków;
• całkowite wycięcie macicy;
• wycięcie sieci większej;
• pobranie rozmazów oraz losowe pobranie wycinków z otrzewnej;
• wykonanie limfadenektomii miednicznej i aortalnej.
• usunięcie wyrostka robaczkowego obligatoryjne w przypadku śluzowej histologii (12)

.

U młodych kobiet, które chcą zachować płodność, w przypadku zmiany ograniczonej do jednego jajnika

bez nacieku torebki i zrostów wewnątrzotrzewnowych można pozostawić macicę i drugi jajnik

CHEMIOTERAPIA

Chemioterapia jest metodą walki z nowotworami, w której stosuje się leki cytostatyczne. Cytostatyki to preparaty, które mają na celu niszczenie komórek, które intensywnie się dzielą. Niestety w naszym organizmie niektóre prawidłowe komórki charakteryzują się również szybkim podziałem np. szpik kostny, nabłonek w jelitach czy naskórek. W związku z tym, że leki cytostatyczne nie mają działania wybiórczego, oprócz działania leczniczego będą powodować wiele działań niepożądanych.

Istnieje kilka rodzajów  chemioterapii. Chemioterapia radykalna podobnie do zabiegu radykalnego ma za zadanie wyeliminowanie całej zmiany nowotworowej. Jednak jej zastosowanie jest dosyć ograniczone.

Chemioterapię można również podzielić ze względu na etap w jakim zostaje wdrożona. Chemioterapia indukcyjna jest wprowadzana przed innym zabiegiem radykalnym. Ma ona na celu pomniejszenie rozmiarów guza, tak aby wprowadzić efektywne leczenie chirurgiczne. Ogólnie mówiąc chemioterapia indukcyjna ma spowodować przekształcenie się zmiany nowotworowej w zmianę operacyjną.

Kolejnym rodzajem chemioterapii jest chemioterapia uzupełniająca. Stosuje się ją najczęściej już po zabiegu usunięcia zmiany. Ma ona na celu zniszczenie ewentualnych przerzutów nowotworowych.

Ostatni już rodzaj chemioterapii to chemioterapia jednoczasowa. Jest ona przeprowadzana równocześnie z radioterapią radykalną. Leczenie cytostatykami powoduje uwrażliwienie komórek nowotworowych na działania radioterapii. Dodatkowo stosowanie radioterapii i chemioterapii zwiększa szanse na to, że guz się nie rozprzestrzeni.

Chora może przyjmować chemioterapię w domu, gabinecie lekarskim, przychodni lub w szpitalu. Wszystko uzależnione jest od rodzaju leku, stanu chorego oraz zaleceń lekarza i preferencji samego pacjenta. Chemioterapia może być dawkowana różnymi drogami. Czasami wybierana jest tylko jedna droga podania a czasem kilka na raz. Leki cytostatyczne mogą być podawane doustnie, podskórnie (np. port infuzyjny), dożylnie, poprzez założenie drenu centralnego, zbiorniku Ommaya, cewnika dootrzewnowego lub pomp infuzyjnych.

Doustne podanie chemioterapii jest wygodną formą leczenia dla pacjentów, jednakże nie wszystkie cytostatyki mogą być podawane tą drogą. Podanie podskórne to takie, w którym lek podaje się bezpośrednio do tanki bogato unaczynionej oraz posiadającej wiele zakończeń nerwów obwodowych. W podaniu podskórnym najczęściej stosuje się leki cytostatyczne w postaci roztworów wodnych o neutralnym odczynie. Przy zastosowaniu tej postaci leku pacjent powinien uniknąć bólu.

Podanie dożylne polega na krótkotrwałej iniekcji bądź ciągłym wlewie kroplowym. Może ono trwać od pół godziny do nawet doby. W przypadku, gdy lekarz zdecyduje o długotrwałym podawaniu cytostatyków bądź pacjent ma kruche żyły, które nie mogą znieść powtarzających się wkłuć, zakłada się dren centralny. Dren to plastikowy cewnik, który wprowadzany jest bezpośrednio do żyły znajdującej się w obrębie klatki piersiowej. Za pomocą drenu można podawać również inne roztwory tj. płyny odżywcze, antybiotyki czy krew.

 

Chemioterapię dzielimy na leczenie I i II rzutu. Leczenie II rzutu, w odróżnieniu od chemioterapii I rzutu, dotyczy pacjentek, u których odnotowano wznowę lub progresję choroby. Najczęściej stosowanymi lekami są:

• Platyna i jej pochodne- cisplatyna, karboplatyna
• Taksoidy, substancje izolowane z cisów – Paklitaksel (Taxol), Docetaksel
• Cyklofosamid
• Bewacyzumab (Avastin)
• Etopozyd
• Gemcytabina
• Topotekan
• Lizosomalna doksorubicyna

Jak wynika z badań najbardziej obiecującym lekiem jest Avastin. Odpowiedź na ten lek w raku jajnika jest najwyższa. Problem stanowi jednak dostępność do leku w leczeniu II rzutu. Lek jest finansowany ze środków publicznych w ramach programu lekowego tylko w przypadku leczenia I rzutu. Jednym z kryteriów kwalifikujących pacjentki do leczenia Avastinem jest niestosowanie wcześniejszego systemowego leczenia nowotworu jajnika. Oznacza to tyle, że dla pacjentek ze wznową choroby, mimo dużej skuteczności, lek się nie należy. Pacjentka może zakupić lek we własnym zakresie, jednak jedna dawka kosztuje około 7-8 tys. zł.

Leczenie drugiego rzutu ma za zadanie zwalczanie objawów związanych ze wznową, poprawę jakości i wydłużenie życia. Podstawę do zastosowania konkretnego rodzaju terapii II linii jest przynależność do grupy pacjentek wrażliwych na platynę i pozostałych. Jeśli pacjentka po wcześniejszym leczeniu platyną dalej jest na nią wrażliwa ponownie się ją wprowadza.

W przypadku pacjentek opornych na platynę lekarze rozważają ich udział w badaniach klinicznych. Pacjentkom niewrażliwym na platynę podawać można leki, które nie wykazują oporności z pochodnymi platyny w monoterapii bądź połączenia wielu leków np. topotekan lub doksorubicyna.

Nadzieją dla pacjentek chorych na raka jajnika było wprowadzenie w 2012 roku nowego sposobu leczenia a mianowicie dootrzewnowej chemioterapii perfuzyjnej w hipertermii (ang. HIPEC -Hyperthermic IntraPEritoneal Chemotherapy). W związku z tym, że nowotwór jajnika powoduje przerzuty do otrzewnej w 50% przypadków, metoda ta jest bardzo obiecująca. HIPEC jest zalecany dla pacjentek z przerzutami do otrzewnej, u których inne metody leczenia nie przyniosły pożądanego skutku. Wyniki leczenia chemioterapią dootrzewnową są tym lepsze im mniejsze są zmiany w jamie otrzewnej. HIPEC jest metodą stosowaną podczas zabiegu całkowitej lub częściowej cytoredukcji nowotworu. Dlatego też pacjentki, u których będzie stosowany HIPEC muszą być w dobrej kondycji fizycznej.

Jak wiadomo, cytostatyki nie są lekami działającymi wybiórczo, tzn. że zabijają również zdrowe tkanki, a co za tym idzie powodują szereg działań niepożądanych. Dotyczy to głównie komórek szybko dzielących się- nabłonkowych czy szpiku kostnego. Do głównych działań niepożądanych chemioterapii należą:

• Wypadanie włosów
• Problemy skórne (zaczerwienienie, wysuszona skóra, trądzik)
• Łamliwość paznokci
• Nudności i wymioty
• Biegunka
• Zaparcia
• Zespół śluzówkowy (uszkodzenie nabłonka przewodu pokarmowego)
• Neutropenia i zaburzenia odporności
• Małopłytkowość i zaburzenia układu krzepnięcia
• Niedokrwistość
• Zaburzenia libido

 

RADIOTERAPIA

Kolejnym sposobem leczenia nowotworów jest radioterapia. Dzięki różnej promienioczułości w komórkach nowotworowych i w komórkach zdrowych możliwe jest wykorzystanie promieniowania jonizującego. Zmiany nowotworowe są bardziej promienioczułe, absorbują foton, co prowadzi do uszkodzenia DNA nowotworu.

Zaletą  radioterapii jest minimalne uszkodzenie tkanek zdrowych znajdujących się wokół guza. Dzięki temu chorzy bardzo rzadko odczuwają skutki uboczne leczenia. Radioterapię możemy podzielić w dwojaki sposób. Pierwszy to podział ze względu na usytuowanie źródła promieni w stosunku do obszaru napromienianego. W tym przypadku wyróżniamy:

• Brachyterapię- źródło znajduje się na powierzchni lub wewnątrz obiektu napromienianego. W tym rodzaju radioterapii stosuje się izotopy cezu, irydu, tantalu oraz rzadko jodu (dożylnie).
• Teleterapię- źródło jest umieszczone w pewnej odległości od obiektu napromienianego, np. bomby kobaltowe.

Drugi sposób podziału radioterapii to podział ze względu na osiągany cel. Radioterapia radykalna ma na celu całkowite zniszczenie nowotworu złośliwego i wyleczenie pacjenta, zaś radioterapia paliatywna ma służyć jedynie poprawie jakości i przedłużenie życia pacjentów. Leczenie paliatywne nie ma na celu wyleczenia pacjenta.

Mimo, że radioterapia jest metodą leczenia uszkadzającą zdrowe tkanki w minimalnym stopniu to jednak powoduje skutki uboczne tj.: osłabienie ogólne, brak łaknienia, zmniejszona aktywność, zmiany w układzie krwiotwórczym, odczyny skórne. W zależności od obszaru napromieniowanego może podobnie jak przy chemioterapii nastąpić utrata włosów, zapalenie błon śluzowych w jamie ustnej, gardle, krtani, reakcje ze strony dróg oddechowych, układu moczowego i pokarmowego. [14]

HORMONOTERAPIA

Hormonoterapia jest wykorzystywana w leczeniu nowotworów, w których w przyczynie powstania uwzględnia się czynnik hormonalny. Leczenie to opiera się na podawaniu hormonów, co powoduje zahamowanie wzrostu komórek nowotworowych. Dotyczy to najczęściej nowotworów: piersi, prostaty, jajnika, tarczycy, trzony macicy oraz niektórych nowotworów kości. Hormonoterapia jest terapią mniej toksyczną niż chemioterapia. Podawanie leków w hormonoterapii prowadzi do zmniejszenia produkcji hormonów płciowych lub mają za zadanie ograniczenie działania tych hormonów na komórki docelowe.

 

PRZERZUTY NOWOTWOROWE

Rak jajnika jest tak trudnym wrogiem, ponieważ bardzo szybko daje zmiany przerzutowe. Najpierw atakuje otrzewną i brzuch, ale szybko rozprzestrzenia się do klatki piersiowej. Wędruje drogą naczyń i węzłów chłonnych (powodując ich powiększenie się na całym ciele), które gęstą siecią pokrywają całe nasze ciało. Dlatego tak szybko komórki rakowe dostają się z jajnika nie tylko do macicy czy pochwy, ale też do wątroby, płuc, a nawet kości. A gdy się tam dostaną, mogą powodować krwioplucie, bóle kostne, nawracające zapalenia płuc czy zmniejszenie wydolności oddechowej. Objawy zależne są od narządu, w którym zagnieździły się rakowe komórki.

 

W tekście wykorzystano również materiały ze źródeł:

– Praca magisterska p. Anny Czarnoty – Określenie poziomu znajomości czynników ryzyka i profilaktyki nowotworu jajnika wśród kobiet w wieku 25-35 lat

– Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologii Onkologicznej dotyczące diagnostyki i leczenia raka jajnika

– zwrotnikraka.pl