CO TO JEST RAK TRZONU MACICY?

Rak trzonu macicy, zwany inaczej rakiem endometrium jest nowotworem złośliwym błony sluzowej wyściełajacej macicę.

Jest drugim po raku szyjki macicy najczęściej wykrywanym nowotworem złośliwym kobiecych narzadów płciowych. Wg statystyk światowych stanowi 4,8 % nowotworów rozpoznawanych u kobiet, co czyni go szóstym najczestszym rakiem występujacym w żeńskiej populacji na świecie. Jednak częstotliwość jego wystepowania jest zależna m.in. od położenia geograficznego, w Europie więc jego odsetek wynosi 6,2%, a w Polsce 7,1%.

Najczęściej rozpoznaje się go u kobiet w okresie okołomenopauzalnym, a więc pomiedzy 55 a 64 rokiem życia, jak również u kobiet po 70 roku życia.

Najczęściej wystepuje u kobiet mieszkających w krajach rozwiniętych ekonomicznie, ze względu na częściej występujacą cukrzycę, otyłość, brak aktywności fizycznej oraz niską dzietność, a czynniki te predysponują do wystepowania raka endometrium. Większe prawdopodobieństwo zachorowania na te chorobę wystepuje także w przypadku zaawansowanego wieku, wczesnej menarche, późnej menopauzy, bezdzietności, zaburzeń miesiaczkowania, z oraz stosowania estrogenowej hormonalnej terapii zastępczej i tamoksyfenu. Najnowsze badania wskazuja na to, że jeden z typów raka trzonu macicy może mieć zwiazek z nosicielstwem mutacji w genie BRCA1 (patrz: rak jajnika). Istnieją również czynniki, które mogą zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka endometrium. Są to: wczesna menopauza i późna menarche, wcześniejsze ciąże, aktywność fizyczna, właściwa dieta z dużą ilością owoców i warzyw, Również przyjmowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej w znaczący sposób obniża ryzyko zachorowania na raka endometrium. Co ciekawe, palenie tytoniu również obniża ryzyko zachorowania na raka trzonu macicy – jest to wyjątek wśród nowotworów złośliwych, palenie bowiem ogromnie zwiększa ryzyko występowania innych raków np. płuca czy nerki.

OBJAWY I DIAGNOSTYKA

Najczesciej pierwszym i jedynem objawem raka endometrium są nieprawidłowe krwawienia maciczne, co nie znaczy, że wszystkie nieprawidłowe krwawienia sa oznaką raka. Nie wiecej niż 10% pacjentek z nieprawidłowymi krwawieniami ma diagnozowaną chorobe nowotworową. Należy jednak podkreslić, że właściwie przeprowadzona diagnostyka krwawień pozwala na wykrycie raka trzonu macicy w I stopniu zaawansowania klinicznego, co zwieksza prawdopodobieństwo całkowitego wyleczenia choroby. Szczególnie starannie powinno się diagnozować pacjentki obciążone czynnikami ryzyka (otyłość, cukrzyca), jak również te w wieku pomenopauzalnym, gdyz 20% nieprawidłowych krwawień w tym okresie jest spowodowanę rakiem trzonu macicy. Często też jedynym poczatkowym objawem raka endometrium jest ból w podbrzuszu. Nie wolno więc lekceważyć takich objawów.

W przypadku wyższych stopni zaawansowania klinicznego mogą pojawić się ropno-krwiste upławy, bóle podbrzusza i okolicy krzyżowej oraz obrzeki kończyn dolnych, jak równiez utrata masy ciała i niedokrwistość.

Należy zwrócić uwagę na to, że około 5% przypadków raka endometrium przewiega bezobjawowo, dlatego istotne sa rutynowe wizyty kontrolne u ginekologa i wykonanie USG przezpochwowego. Pozwoli to na rozpoznanie przerostu endometrium, co zaskutkuje dalsza diagnostyką i ewentualnym rozpoznaniem raka we wczesnym stopniu zaawansowania.

Istotna rolę w wczesnej diagnostyce odgrywa histeroskopia (endoskopia macicy). Jest małoinwazyjną metodą obrazowania wnętrza jamy macicy, o wysokiej specyficzności i czułości w rozpoznawanoiu raka. Badanie pozwala na precyzyjne określenie wielkości, liczby oraz umiejscowienia zmian patologicznych endometrium. Podczas badania można zlokalizować nawet bardzo małe polipy, mięśniaki czy guzy nowotworowe oraz pobrać wycinki do badania histopatologicznego. Miniaturyzacja sprzętu pozwala na przeprowadzenie badania bez konieczności rozszerzania szyjki macicy, a zasosoawnie miniaturowych narzędzi umożliwia precyzyjne pobranie wycinków bez konieczności znieczulenia. Histeroskopię dotychczas dzielono diagnostyczą i operacyjną, jednak wspomniana miniaturyzacja sprzętu pozwala na połaczenie obu procedur (tzw. one step), co pozwala na ich jednoczasowe wykonanie w warunkach ambulatoryjnych, bez konieczności znieczulenia pacjentki.

JAK SIĘ LECZY RAKA TRZONU MACICY?

Zasadniczą rolę w leczeniu raka endometrium odgrywa leczenie operacyjne. Zakres tego leczenia zależy od sytuacji klinicznej oraz typu nowotworu, jego stopnia zaawansowania i złośliwości. Podstawową procedurą chirurgiczną wykonywaną w przypadku rozpoznania raka trzonu macicy jest całkowite usuniecie macicy wraz z obustronnym usunięciem przydatków, często wykonywany laparoskopowo. W wybranych sytuacjach klinicznych konieczne może być usunięcie węzłów chłonnych miednicznych oraz okołoaortalnych. W bardziej zaawansowanych przypadkach zabieg ma na celu usunięcie całej tkanki nowotworowej z jamy brzusznej, czyli tzw. maksymalną cytoredukcję. Po ocenie ryzyka nawrotu choroby lekarz decyduje czy konieczna będzie radioterapia. U pacjentek z I stopniem zaawansowania raka zastosowanie radioterapii jest uzależnione od wielkości guza i nacieku na ścianę mięśniówki macicy. Jeśli choroba nie była zaawansowana, naświetlania nie są konieczne. Przy II stopniu zaawansowania raka trzonu macicy po operacji zwykle stosuje się napromienianie, aby ograniczyć ryzyko przerzutów do węzłów chłonnych. Gdy nowotwór jest w III stadium rozwoju po histerektomii, zaleca się naświetlania tkanek otaczających macicę oraz okolic zagrożonych przeniesieniem się komórek nowotworowych.Przy IV stopniu zaawansowania lub wtedy, gdy nastąpił nawrót choroby po wcześniejszych naświetlaniach, kobieta musi być poddana chemioterapii albo hormonoterapii opartej na progestagenie.

SŁOWNICZEK

Endometrium – blona sluzowa wyściełająca jamę macicy

Menarche – pierwsza miesiączka

BRCA – rodzaj genu, którego mutacja zwieksza ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory kobiecego narzadu płciowego